Các quy định chung về giao dịch trái phiếu niêm yết mà bạn cần biết

Thị trường giao dịch trái phiếu tại Việt Nam hiện nay vẫn diễn ra rất sôi động và thu hút được sự quan tâm của nhiều nhà đầu tư. Tuy nhiên có nhiều nhà đầu tư chưa nắm rõ được các quy định chung liên quan đến giao dịch trái phiếu niêm yết. Vậy tại Việt Nam, có những quy định cụ thể nào của pháp luật liên quan đến việc tổ chức giao dịch trái phiếu niêm yết trên các sàn chứng khoán. Mời bạn đọc tìm hiểu rõ qua bài viết dưới đây.

Các quy định chung về giao dịch trái phiếu niêm yết

Tại Việt Nam, có những quy định cụ thể của pháp luật liên quan đến việc tổ chức giao dịch trái phiếu niêm yết trên các sàn chứng khoán. Bên cạnh đó, tại mỗi sở giao dịch chứng khoán đều có những quy định cụ thể dựa trên các quy chế pháp luật liên quan về phí cũng như quy trình giao dịch.

Đối với việc giao dịch trái phiếu nói riêng và chứng khoán nói chung, khi giao dịch cần tuân thủ những quy định tại Điều 50 Luật Chứng khoán 2019 như sau:

1. Chứng khoán niêm yết, đăng ký giao dịch được tổ chức giao dịch theo phương thức khớp lệnh tập trung, phương thức giao dịch thỏa thuận và phương thức giao dịch khác quy định tại Quy chế giao dịch chứng khoán của Sở giao dịch chứng khoán Việt Nam.
2. Chứng khoán niêm yết, đăng ký giao dịch không được giao dịch bên ngoài hệ thống giao dịch chứng khoán do Sở giao dịch chứng khoán Việt Nam và công ty con tổ chức, trừ trường hợp giao dịch không mang tính chất mua bán hoặc giao dịch khác không thể thực hiện được thông qua hệ thống giao dịch chứng khoán.
3. Việc tổ chức giao dịch loại chứng khoán mới, thay đổi và áp dụng phương thức giao dịch mới, đưa vào vận hành hệ thống giao dịch mới phải được Ủy ban Chứng khoán Nhà nước chấp thuận.
4. Bộ trưởng Bộ Tài chính quy định chi tiết về giao dịch chứng khoán, giám sát giao dịch chứng khoán và các trường hợp giao dịch không mang tính chất mua bán, giao dịch chứng khoán không thể thực hiện được thông qua hệ thống giao dịch chứng khoán.
5. Việc kết nối giao dịch chứng khoán với Sở giao dịch chứng khoán nước ngoài do Thủ tướng Chính phủ quyết định theo đề nghị của Bộ trưởng Bộ Tài chính.

Mới đây nhất, Thông tư số 57/2021/TT-BTC được ban hành bởi Bộ Tài chính, quy định lộ trình sắp xếp lại thị trường giao dịch trái phiếu cũng như các loại chứng khoán khác.

Theo đó, tại Điều 5, Thông tư 57 quy định rõ đối với thị trường giao dịch trái phiếu như sau:

“1. Chậm nhất đến hết ngày 31 tháng 12 năm 2022, Sở Giao dịch Chứng khoán Hà Nội thống nhất tổ chức thị trường giao dịch trái phiếu theo quy định tại Luật Chứng khoán và các văn bản hướng dẫn thi hành.

2. Trong thời hạn quy định tại khoản 1 Điều này, Sở Giao dịch Chứng khoán Hà Nội, Sở Giao dịch Chứng khoán thành phố Hồ Chí Minh thực hiện tổ chức thị trường giao dịch trái phiếu như sau:
3. a) Sở Giao dịch Chứng khoán Hà Nội tổ chức thị trường giao dịch trái phiếu Chính phủ, trái phiếu được Chính phủ bảo lãnh, trái phiếu chính quyền địa phương; tổ chức thị trường giao dịch trái phiếu doanh nghiệp niêm yết; tổ chức thị trường giao dịch trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ; tiếp nhận trái phiếu doanh nghiệp niêm yết từ Sở Giao dịch Chứng khoán thành phố Hồ Chí Minh và tiếp nhận hồ sơ đăng ký niêm yết trái phiếu mới.
4. b) Sở Giao dịch Chứng khoán thành phố Hồ Chí Minh tiếp tục tổ chức thị trường giao dịch trái phiếu chính quyền địa phương đã niêm yết trước ngày Thông tư này có hiệu lực thi hành cho đến ngày đáo hạn; thực hiện chuyển trái phiếu doanh nghiệp niêm yết từ Sở Giao dịch Chứng khoán thành phố Hồ Chí Minh sang Sở Giao dịch Chứng khoán Hà Nội và không tiếp nhận hồ sơ đăng ký niêm yết trái phiếu mới.
5. c) Chậm nhất đến hết ngày 31 tháng 12 năm 2021, Sở Giao dịch Chứng khoán thành phố Hồ Chí Minh hoàn thành việc chuyển trái phiếu doanh nghiệp niêm yết từ Sở Giao dịch Chứng khoán thành phố Hồ Chí Minh sang Sở Giao dịch Chứng khoán Hà Nội.
6. Sở Giao dịch Chứng khoán Việt Nam xây dựng kế hoạch chuyển trái phiếu doanh nghiệp niêm yết tại Sở Giao dịch Chứng khoán thành phố Hồ Chí Minh sang Sở Giao dịch Chứng khoán Hà Nội theo quy định tại điểm c khoản 2 Điều này và báo cáo Ủy ban Chứng khoán Nhà nước trước khi triển khai.

Trường hợp đến hết ngày 30 tháng 9 năm 2021, Sở Giao dịch Chứng khoán Việt Nam chưa đi vào hoạt động, Sở Giao dịch Chứng khoán thành phố Hồ Chí Minh có trách nhiệm xây dựng kế hoạch chuyển trái phiếu doanh nghiệp niêm yết tại Sở Giao dịch Chứng khoán thành phố Hồ Chí Minh sang Sở Giao dịch Chứng khoán Hà Nội theo quy định tại điểm c khoản 2 Điều này trên cơ sở phối hợp với Sở Giao dịch Chứng khoán Hà Nội và báo cáo Ủy ban Chứng khoán Nhà nước trước khi triển khai”.

Các quy định về giao dịch trái phiếu niêm yết tại sở giao dịch chứng khoán HNX và HOSE

Bên cạnh các quy định chung đối với giao dịch trái phiếu trên thị trường chứng khoán thì quy định về việc giao dịch trái phiếu niêm yết tại mỗi sở giao dịch chứng khoán sẽ đưa ra khác nhau.

Giao dịch trái phiếu niêm yết tại HNX

Bên cạnh các quy định cụ thể về giao dịch trái phiếu niêm yết, Sở giao dịch chứng khoán Hà Nội còn đưa ra các quy định cụ thể đối với từng loại trái phiếu.

Giao dịch trái phiếu chính phủ niêm yết

Bảng chi tiết về các quy định đối với giao dịch trái phiếu Chính phủ (TPCP) niêm yết của Sở GDCK Hà Nội:

Nội dung	Mô tả
Thời gian giao dịch	Từ thứ 2 đến thứ 6 hàng tuần (trừ các ngày nghỉ lễ, tết theo quy định của pháp luật). – Phiên sáng: Từ 9h00 đến 11h30; – Phiên chiều: Từ 13h đến 14h45
Loại trái phiếu giao dịch	– TPCP được phát hành bởi Kho bạc Nhà nước (KBNN) và có kỳ hạn danh nghĩa trên 1 năm; – Tín phiếu Kho bạc có kỳ hạn danh nghĩa không vượt quá 52 tuần do KBNN phát hành; – Trái phiếu được Chính phủ bảo lãnh; – Trái phiếu Chính quyền địa phương
Mệnh giá niêm yết và đơn vị giao dịch	– Mệnh giá: 100.000 đồng – Đơn vị yết giá: 01 đồng
Loại hình giao dịch	– Giao dịch mua bán thông thường: Là giao dịch trong đó một bên bán và chuyển giao cho một bên khác quyền sở hữu công cụ nợ và không kèm theo cam kết mua lại. – Giao dịch mua bán lại: Là giao dịch trong đó một bên bán và chuyển giao cho một bên khác quyền sở hữu công cụ nợ, đồng thời cam kết sau một thời gian xác định sẽ mua lại và nhận lại quyền sở hữu công cụ nợ đó với một mức giá đã được định trước. Giao dịch mua bán lại bao gồm giao dịch bán (Giao dịch lần 1) và giao dịch mua lại (Giao dịch lần 2). Có thể hiểu, bên bán là bên bán trong Giao dịch lần 1 và bên mua là bên mua trong Giao dịch lần 1. – Giao dịch bán kết hợp mua lại (SBB): Là giao dịch kết hợp đồng thời hai giao dịch mua bán thông thường với cùng một đối tác giao dịch tại cùng một thời điểm, bao gồm một giao dịch bán công cụ nợ (Giao dịch thông thường lần 1) và một giao dịch mua lại cùng công cụ nợ đó (Giao dịch thông thường lần 2) tại một thời điểm xác định trong tương lai. Trong đó, bên mua trong giao dịch thông thường lần 2 chính là bên bán trong giao dịch thông thường lần 1. Trước thời điểm 2 giao dịch được thực hiện, giá, khối lượng, thời điểm thực hiện của giao dịch thông thường lần 2 phải được xác định trước. – Giao dịch vay và cho vay (SBL): Là giao dịch trong đó bên đi vay thực hiện vay công cụ nợ và cam kết sau một thời gian xác định sẽ hoàn trả công cụ nợ đã vay cho bên cho vay. Thực hiện giao dịch vay và cho vay theo thỏa thuận giữa các bên và trên hệ thống vay, cho vay chứng khoán tại Trung tâm Lưu ký Chứng khoán Việt Nam hoặc trên hệ thống giao dịch tại Sở Giao dịch Chứng khoán. Các bên liên quan sẽ tự thỏa thuận với nhau và chịu trách nhiệm về các nội dung liên quan đến khối lượng vay, tài sản vay và hoàn trả, tài sản đảm bảo, lãi suất vay và các điều khoản khác và phải đảm bảo tuân thủ đầy đủ các quy định của pháp luật áp dụng cho các bên tham gia giao dịch và các quy định của Sở Giao dịch Chứng khoán, Trung tâm Lưu ký Chứng khoán Việt Nam.
Phương thức giao dịch	– Giao dịch thỏa thuận điện tử: Nghĩa là khi có đối tác lựa chọn các lệnh giao dịch được chào với cam kết chắc chắn và thực hiện ngay mà không cần có sự xác nhận lại; – Giao dịch thỏa thuận thông thường: Là phương thức mà 2 bên tham gia tự thỏa thuận với nhau về các điều kiện giao dịch bằng cách gửi tin nhắn trên hệ thống giao dịch hoặc bằng các phương tiện liên lạc ngoài hệ thống và sau đó báo cáo kết quả vào hệ thống giao dịch để xác nhận việc thiết lập giao dịch.
Khối lượng giao dịch tối thiểu	– Đối với hình thức thỏa thuận điện tử và hình thức thỏa thuận thông thường là: 100 công cụ nợ. – Đối với giao dịch mua bán lại gồm nhiều mã công cụ nợ: Khối lượng giao dịch tối thiểu là 100 công cụ nợ, đối với mỗi mã công cụ nợ. – Khối lượng giao dịch tối thiểu đối với giao dịch mua bán thông thường là từ 1 – 99 công cụ nợ (giao dịch lô lẻ) được thực hiện trực theo nguyên tắc thỏa thuận về giá tiếp giữa nhà đầu tư và thành viên giao dịch thông thường hoặc giữa các thành viên giao dịch công cụ nợ với nhau.
Các lệnh giao dịch	– Đối với phương thức thỏa thuận điện tử: + Lệnh thỏa thuận điện tử toàn thị trường + Lệnh thỏa thuận điện tử tùy chọn: bao gồm lệnh yêu cầu chào giá và lệnh chào mua, chào bán với cam kết chắc chắn – Phương thức thỏa thuận thông thường: Lệnh báo cáo giao dịch trong ngày Bên cạnh đó, còn có các loại lệnh tùy theo từng loại hình giao dịch: – Giao dịch mua bán thông thường: + Lệnh thỏa thuận điện tử toàn thị trường; + Lệnh thỏa thuận điện tử tùy chọn; + Lệnh báo cáo giao dịch. – Giao dịch mua bán lại: + Lệnh thỏa thuận điện tử tùy chọn; + Lệnh báo cáo giao dịch.  – Giao dịch bán kết hợp mua lại + Lệnh thỏa thuận điện tử tùy chọn; + Lệnh báo cáo giao dịch.  – Giao dịch vay và cho vay + Lệnh thỏa thuận điện tử tùy chọn; + Lệnh báo cáo giao dịch.

Giao dịch trái phiếu doanh nghiệp niêm yết

Sở GDCK Hà Nội đã ban hành Quyết định số 62/QĐ-SGDHN đối với giao dịch trái phiếu doanh nghiệp. Theo đó, từ ngày 31/01/2019 các mã trái phiếu doanh nghiệp sẽ chính thức được phép giao dịch trên sàn HNX. 

Theo đó, cần tuân thủ các quy định sau đây khi giao dịch trái phiếu doanh nghiệp trên sàn HNX:

Nội dung	Mô tả
Thời gian giao dịch	– Phiên sáng: + Khớp lệnh liên tục: Từ 9h00 – 11h30 + Giao dịch thỏa thuận: Từ 9h00 – 11h30 – Phiên chiều:  + Khớp lệnh liên tục: Từ 13h00 – 14h30 + Khớp lệnh định kỳ đóng cửa: Từ 14h30 -14h45 + Giao dịch thỏa thuận: Từ 13h00 – 15h00
Phương thức giao dịch	Khớp lệnh và thỏa thuận
Bước giá	1 đồng
Các loại lệnh được phép đặt	Trong phiên khớp lệnh liên tục: Lệnh LO Trong phiên khớp lệnh định kỳ: Lệnh ATC và LO (không áp dụng lệnh PLO với giao dịch trái phiếu)
Lệnh thỏa thuận	Cho phép đặt khối lượng từ 1 trái phiếu trở lên
Biên độ dao động	Không có biên độ, không có giá trần sàn
Giá tham chiếu	Bằng giá đóng cửa của phiên trước
Thời gian thanh toán	T+1

Giao dịch trái phiếu niêm yết tại sàn HOSE

Đối với giao dịch trái phiếu niêm yết, tại sàn HOSE có các quy định cụ thể về trái phiếu doanh nghiệp (trái phiếu Chính phủ chỉ giao dịch tại Sở GDCK Hà Nội) như sau:

Nội dung	Mô tả
Thời gian giao dịch	Phiên sáng: 9h00 – 11h30 Phiên chiều: 13h00 – 15h00
Đơn vị giao dịch	Không quy định
Đơn vị yết giá	Đối với giao dịch thỏa thuận trái phiếu không có quy định về đơn vị yết giá
Biên độ dao động giá	Đối với giao dịch trái phiếu không áp dụng biên độ dao động giá
Thời gian thanh toán	T+1
Phương thức giao dịch	Thỏa thuận

Trái phiếu niêm yết có phí giao dịch như thế nào?

Tại mỗi sàn giao dịch sẽ có quy định cụ thể về phí giao dịch trái phiếu niêm yết khác nhau.

Đối với sàn HNX

Sàn HNX đưa ra mức phí giao dịch đối với nhà đầu tư là thành viên trên sàn và nhà đầu tư không phải là thành viên:

Đối với nhà đầu tư thành viên:

Phí giao dịch	Mức thu
Giao dịch Outright	0,0054%/giá trị giao dịch
Giao dịch repo đến 2 ngày	0,0045%/giá trị giao dịch
Giao dịch Repo từ 3 đến 14 ngày	0,0036% giá trị giao dịch
Giao dịch Repo trên 14 ngày	0,0054%/giá trị giao dịch
Giao dịch SBB	0,0054%/giá trị giao dịch
Giao dịch SBL đến 2 ngày	0,0045%/giá trị giao dịch
Giao dịch SBL từ 3 đến 14 ngày	0,0036% giá trị giao dịch
Giao dịch SBL trên 14 ngày	0,0054%/giá trị giao dịch

Đối với nhà đầu tư không phải là thành viên: Do công ty chứng khoán quy định, tuy nhiên mức thu không quá 0,15% giá trị giao dịch

Đối với sàn HOSE

Mức phí giao dịch tại sàn HOSE được áp dụng theo quy định tại Thông tư số 241/2016/TT-BTC. Phí giao dịch giao động từ 0,0005% – 0,006% giá trị giao dịch. 

Quy trình giao dịch trái phiếu niêm yết

Quy trình giao dịch trái phiếu sẽ có sự khác nhau tùy thuộc vào từng đối tượng nhà đầu tư.

Quy trình giao dịch đối với nhà đầu tư trong nước

– Bước 1: Mở tài khoản giao dịch (tài khoản tiền/chứng khoán, tài khoản giao dịch)

• Mở tài khoản tại Công ty Chứng khoán là thành viên thị trường trái phiếu: Trách nhiệm của Công ty Chứng khoán là đặt lệnh cho nhà đầu tư.
• Mở tài khoản tại Công ty Chứng khoán không phải là thành viên thị trường trái phiếu: Trách nhiệm của Công ty Chứng khoán là đặt lệnh cho khách hàng thông qua Công ty Chứng khoán thành viên.
• Mở tài khoản tại Ngân hàng thương mại (tài khoản tiền/chứng khoán): Lệnh giao dịch do khách hàng tự đặt lệnh thông qua Công ty chứng khoán.

– Bước 2: Ký quỹ giao dịch

• Khách hàng sẽ ký quỹ tiền giao dịch khi đặt lệnh mua trái phiếu theo mức thỏa thuận với Công ty Chứng khoán.
• Khách hàng phải có đủ số lượng trái phiếu đặt bán thì mới có thể đặt lệnh bán trái phiếu.

– Bước 3: Đặt lệnh giao dịch

• Thực hiện các lệnh giao dịch thông qua Công ty Chứng khoán thành viên trên thị trường trái phiếu (trừ Ngân hàng thương mại là thành viên hệ thống giao dịch trái phiếu).
• Lệnh mua/bán trái phiếu được viết theo mẫu của Công ty Chứng khoán.

– Bước 4: Nhận kết quả chi tiết của giao dịch tại Công ty Chứng khoán mà bạn đã đặt lệnh giao dịch.

– Bước 5: Việc thanh toán sẽ được thực hiện vào ngày làm việc kế tiếp của ngày thực hiện giao dịch, tiền/chứng khoán sẽ thông qua hệ thống thanh toán và bù trừ chứng khoán và chuyển vào tài khoản của khách hàng.

Các bước giao dịch đối với nhà đầu tư nước ngoài

– Bước 1: Đăng ký mã số giao dịch (đăng ký trực tiếp với Trung tâm Lưu ký Chứng khoán, Công ty Chứng khoán hoặc Ngân hàng Lưu ký).

– Bước 2: Các bước thực hiện giao dịch giống quy trình giao dịch đối với nhà đầu tư trong nước đã chia sẻ ở trên

Thị trường giao dịch trái phiếu niêm yết tại Việt Nam hiện nay

Thị trường giao dịch trái phiếu tại Việt Nam hiện nay vẫn diễn ra rất sôi động và thu hút được sự quan tâm của nhiều nhà đầu tư. Theo số liệu của Ủy ban Chứng khoán Nhà nước, thị trường trái phiếu trong 6 tháng đầu năm 2021 tiếp tục duy trì ổn định. 

Thị trường có 450 mã trái phiếu niêm yết và đạt hơn 1.394 nghìn tỷ đồng giá trị niêm yết (theo ghi nhận đến cuối tháng 6/2021), so với năm 2020 tăng 0,4% (tương đương 22,2% GDP). Giá trị giao dịch bình quân đạt 11.765 tỷ đồng/phiên, so với bình quân năm 2020 tăng 13,2%. Trong đó:

• Trong tháng 6 năm 2021, thị trường trái phiếu Chính phủ tại HNX trên cả thị trường sơ cấp và thứ cấp tiếp tục có diễn biến sôi động. Đạt hơn 12 nghìn tỷ đồng giá trị giao dịch/phiên. Tính đến hết 30/6/2021, tổng dư nợ của thị trường trái phiếu Chính phủ tại HNX đạt 1,36 triệu tỷ đồng, so với cuối năm 2020 tăng nhẹ 0,74%. Đạt 11.611 tỷ đồng/phiên giá trị giao dịch bình quân 6 tháng năm 2021, so với năm 2020 tăng 13,05%. Trong đó, giao dịch Repos chiếm 33,75% tổng giá trị giao dịch, và 1,66% tỷ trọng giao dịch của nhà đầu tư nước ngoài, nhà đầu tư nước ngoài mua ròng tổng cộng 9.567 tỷ đồng.
• Thị trường trái phiếu doanh nghiệp tục ghi nhận sự phát triển mạnh mẽ. Trong 6 tháng đầu năm 2021, vụ Tài chính các ngân hàng và tổ chức tài chính (Bộ Tài chính) ghi nhận 168.702 tỷ đồng khối lượng phát hành trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ (so với cùng kỳ năm 2020 tăng 3,2%) đạt 15.375 tỷ đồng khối lượng phát hành ra công chúng, chiếm 8,3% tổng khối lượng trái phiếu doanh nghiệp phát hành.

Qua những con số trên đây ta có thể thấy, đã có sự dịch chuyển từ phát hành riêng lẻ sang phát hành ra công chúng trên thị trường trái phiếu. Đây được đánh giá là tín hiệu tốt trên thị trường trái phiếu doanh nghiệp. 

Kết luận

Trên đây là thông tin về các quy định chung về giao dịch trái phiếu niêm yết, phí giao dịch cũng như quy trình giao dịch trái phiếu niêm yết. Hy vọng qua bài viết trên đây bạn đọc quan tâm đã trang bị thêm cho bản thân những kiến thức hữu ích về các quy định khi giao dịch trái phiếu niêm yết trên thị trường.