Chứng khoán là gì? Có nên đầu tư chứng khoán không?

Chứng khoán là gì?

Tại Điều 4 Luật Chứng khoán 2019 định nghĩa: Chứng khoán là tài sản, bao gồm các loại sau đây:

• Cổ phiếu, trái phiếu, chứng chỉ quỹ;
• Chứng quyền, chứng quyền có bảo đảm, quyền mua cổ phần, chứng chỉ lưu ký;
• Chứng khoán phái sinh;
• Các loại chứng khoán khác do Chính phủ quy định.

Khoản 14 Điều 4 Luật Chứng khoán quy định, hoạt động về chứng khoán và thị trường chứng khoán bao gồm hoạt động chào bán, niêm yết, giao dịch, kinh doanh, đầu tư chứng khoán, cung cấp dịch vụ về chứng khoán, công bố thông tin, quản trị công ty đại chúng và các hoạt động khác được quy định tại Luật này. Bên cạnh đó, cũng tại Điều 4, đầu tư chứng khoán là việc mua, bán, nắm giữ chứng khoán của nhà đầu tư trên thị trường chứng khoán. Nhà đầu tư là tổ chức, cá nhân tham gia đầu tư trên thị trường chứng khoán.

Phân loại chứng khoán

Chứng khoán hiện nay được chia thành 3 loại phổ biến nhất:

• Chứng khoán nợ là loại chứng khoán xác nhận mối quan hệ giữa chủ nợ (người sở hữu) và công ty phát hành. Thường được phát hành dưới dạng trái phiếu, chứng khoán dạng nợ, giấy tờ. Chứng khoán nợ có tỷ trọng giao dịch khá lớn trên thị trường chứng khoán hiện nay.
• Chứng khoán vốn là loại chứng khoán do công ty cổ phần phát hành và được xác nhận quyền sở hữu một phần thu nhập và tài sản của công ty. Nó biểu thị cho những nhà đầu tư sở hữu một phần công ty, được hưởng lợi nhuận và cũng chịu rủi ro từ tình hình kinh doanh của công ty đó và được phát hành dưới dạng cổ phiếu ưu đãi, cổ phiếu thường, chứng chỉ Quỹ…
• Căn cứ vào, chứng khoán phái sinh là công cụ tài chính dưới dạng hợp đồng, bao gồm hợp đồng quyền chọn, hợp đồng tương lai, hợp đồng kỳ hạn, trong đó xác nhận quyền, nghĩa vụ của các bên đối với việc thanh toán tiền, chuyển giao số lượng tài sản cơ sở nhất định theo mức giá đã được xác định trong khoảng thời gian hoặc vào ngày đã xác định trong tương lai (theo khoản 9 Điều 4 Luật Chứng khoán 2019).

Đặc điểm của chứng khoán

• Chứng khoán có thể tự do mua bán giao dịch trên sàn.
• Chứng khoán có tính rủi ro cao, chịu nhiều yếu tố tác động khiến giá tăng hoặc giảm ảnh hưởng đến lợi nhuận nhà đầu tư.
• Chứng khoán có khả năng sinh lợi, tạo ra thu nhập từ quá trình sử dụng nguồn vốn cho hoạt động phát triển kinh tế, tạo ra lãi dòng. Doanh nghiệp phát triển khiến giá chứng khoán tăng, đồng thời đơn vị sẽ chia cổ tức cho nhà đầu tư.

Thị trường chứng khoán là gì? 

Thị trường chứng khoán gồm: thị trường chứng khoán sơ cấp và thị trường chứng khoán thứ cấp

Thị trường sơ cấp

Là nơi công ty phát hành chứng khoán ra thị trường để thu hút nguồn vốn đầu tư. Người mua sẽ sở hữu chứng khoán của công ty trong khi công ty nhận được tiền từ việc bán chứng khoán. Đa phần người mua trên thị trường sơ cấp là các quỹ đầu tư hay tổ chức lớn.

Thị trường chứng khoán thứ cấp

Là nơi diễn ra các hoạt động mua bán, trao đổi các loại chứng khoán đã được phát hành trên thị trường sơ cấp. Người mua tại thị trường sơ cấp ở trên sẽ tiến hành mua bán chứng khoán đối với các nhà đầu tư khác trên thị trường. Về hình thức, thị trường thứ cấp là nơi diễn ra sự thay đổi quyền sở hữu giữa người mua và người bán, cũng là nơi các nhà đầu tư cá nhân có thể tham gia.

Nguyên tắc/Cách thức hoạt động của thị trường chứng khoán

Nguyên tắc hoạt động về chứng khoán và thị trường chứng khoán được quy định tại Điều 5 Luật chứng khoán 2019 như sau:

“1. Tôn trọng quyền sở hữu, quyền khác đối với tài sản trong hoạt động về chứng khoán và thị trường chứng khoán; quyền tự do giao dịch, đầu tư, kinh doanh và cung cấp dịch vụ về chứng khoán của tổ chức, cá nhân.

2. Công bằng, công khai, minh bạch.
3. Bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của nhà đầu tư.
4. Tự chịu trách nhiệm về rủi ro.”

Một số thuật ngữ trong thị trường chứng khoán

Thuật ngữ	Giải thích
Cổ phần	Là nguồn vốn của một tổ chức được chia thành các phần bằng nhau.
Cổ phiếu	Được phát hành để xác nhận quyền sở hữu cổ phần.
Cổ phiếu phổ thông	Là loại cổ phiếu xác định quyền được biểu quyết đối với các quyết định lớn của công ty và được hưởng lợi ích hay cổ tức nhưng không cố định.
Cổ phiếu ưu đãi biểu quyết	Là cổ phiếu có giá trị phiếu biểu quyết cao hơn nhiều so với cổ phiếu dạng phổ thông.
Cổ phiếu ưu đãi cổ tức	Là loại cổ phiếu xác định quyền được trả cổ tức cao hơn so với cổ phiếu phổ thông.
Cổ phiếu ưu đãi hoàn lại	Là loại cổ phiếu xác định quyền được đơn vị phát hành hoàn vốn bất cứ khi nào theo yêu cầu hoặc theo các điều kiện được xác lập.
Cổ đông	Là những nhà đầu tư sở hữu cổ phiếu.
Cổ tức	Là khoản lợi nhuận được chia cho cổ đông sẽ nhận được hàng năm từ công ty cổ phần
Cổ tức cố định	Phần lợi nhuận được chia cho cổ đông, không phụ thuộc kết quả kinh doanh của công ty.
Cổ tức thưởng	Phần lợi nhuận được chia cho cổ đông, phụ thuộc vào kết quả hoạt động kinh doanh của công ty.
Trái phiếu	Là loại chứng khoán xác nhận nghĩa vụ nợ phải trả của tổ chức phát hành.
Chứng chỉ quỹ	Là chứng khoán được phát hành bởi các quỹ đầu tư chứng khoán.
Chỉ số VN-Index	Thể hiện biến động các cổ phiếu niêm yết trên sàn HOSE.
Chỉ số HNX-Index	Thể hiện biến động các cổ phiếu niêm yết trên sàn HNX.
IPO	Phát hành chứng khoán lần đầu ra công chúng.
Vốn hóa	Tổng giá trị cổ phần của các doanh nghiệp có cổ phiếu niêm yết.
Tính thanh khoản	Mức độ nhanh chóng trong việc mua bán chứng khoán.
Khối lượng giao dịch	Là số lượng chứng khoán được giao dịch trong phiên.

Vai trò của thị trường chứng khoán 

Thị trường chứng khoán hình thành, mang lại nhiều lợi ích cho nhà đầu tư, công ty phát hành và cả nền kinh tế. Vai trò của thị trường chứng khoán được thể hiện cụ thể:

Với nền kinh tế

Thị trường chứng khoán hoạt động hiệu quả là động lực cho nền kinh tế phát triển. Đồng thời, thị trường chứng khoán phát triển sẽ là thước đo sức mạnh của một nền kinh tế của một quốc gia. Chính phủ có thể kiểm soát tốt các công ty niêm yết nhờ vào thị trường chứng khoán, bằng thông tin, báo cáo tài chính của công ty được công khai.

Với công ty phát hành

Nguồn huy động vốn dài hạn để phát triển các hoạt động kinh doanh, bên ngoài nguồn vay vốn ngân hàng.

Với nhà đầu tư

Thị trường chứng khoán mang lại cơ hội đầu tư kiếm lời từ các sản phẩm chứng khoán. Nhà đầu tư mua bán, kiểm soát nguồn tiền để đầu tư phù hợp, tạo thu nhập thụ động.

Các loại chỉ số chứng khoán

Trên thị trường có rất nhiều chỉ số chứng khoán mà nhà đầu tư có thể tham khảo. Cụ thể một vài loại chỉ số là:

• VN30
• Vn-Index
• HNX30
• Vietnam Securities Indexes
• Upcom-Index
• VNX-Allshare
• HASTC-Index
• HNX-Index
• VIR-Index

Đầu tư chứng khoán kiếm lời thu hút nhiều nhà đầu tư nhưng bên cạnh đó cũng không ít rủi ro. Nhiều người mới băn khoăn có nên chơi chứng khoán hay không? Phân tích dưới đây sẽ giúp người mới có lựa chọn phù hợp.

Ưu điểm khi đầu tư chứng khoán

Chứng khoán là kênh đầu tư hấp dẫn người chơi với nhiều ưu điểm thu hút dòng tiền nhàn rỗi:

• Khả năng sinh lời cao: Nhà đầu tư mua cổ phiếu, trái phiếu được hưởng lợi từ sự tăng giá của sản phẩm, khi doanh nghiệp phát triển. Một phần lợi nhuận khác từ việc chia cổ tức của công ty phát hành. 
• Chứng khoán có khả năng thanh khoản cao và được Ủy ban chứng khoán nhà nước quản lý, nhà đầu tư được bảo vệ quyền lợi.
• Kênh đầu tư linh hoạt với số tiền đầu tư ban đầu thấp, nhà đầu tư có thể không có nhiều vốn, chỉ vài triệu đồng có thể bắt đầu giao dịch, tham gia thị trường để bắt đồng tiền nhàn rỗi sinh lời. Người chơi có thể linh hoạt lựa chọn nhiều loại hình chứng khoán để đầu tư.

Nhược điểm khi đầu tư chứng khoán

Bên cạnh lợi nhuận hấp dẫn, khả năng thanh khoản cao và đầu tư linh hoạt, chơi chứng khoán cũng có những nhược điểm cần cân nhắc:

• Rủi ro từ biến động thị trường: Thị trường chứng khoán biến động phụ thuộc vào tình hình chính trị thế giới, lạm phát, chiến tranh, dịch bệnh… Có thể ảnh hưởng đến sự lên xuống của giá chứng khoán, trực tiếp ảnh hưởng đến lợi nhuận của nhà đầu tư.
• Rủi ro từ thông tin không minh bạch: Thông tin trên thị trường bị nhiễu loạn, không minh bạch ảnh hưởng đến phán đoán và quyết định người chơi.
• Nhiều nhà đầu tư chưa có kinh nghiệm đánh giá dẫn đến lựa chọn công ty môi giới lừa đảo, phí giao dịch cao, tiền đổ vào khó rút ra, dịch vụ hỗ trợ người chơi kém.

Nhìn chung, những rủi ro biến động thị trường, thông tin thiếu minh bạch là điều tất yếu trên thị trường tài chính. Nhà đầu tư cần tìm hiểu kiến thức về thị trường, cách chơi, đưa ra chiến lược phù hợp, lựa chọn công ty môi giới uy tín… Để tham gia chơi chứng khoán an toàn.

Lưu ý để chơi chứng khoán hiệu quả cho người mới

Đầu tư chứng khoán là một kênh sinh lời hấp dẫn mà bạn có thể cân nhắc tham gia với số tiền nhàn rỗi của mình. Tuy nhiên, bạn cần chuẩn bị kiến thức, kỹ năng và học cách kiểm soát cảm xúc cũng như nguồn vốn để đầu tư an toàn, hiệu quả.

Để đầu tư chứng khoán hiệu quả, người mới cần cẩn trọng, lưu ý những điểm quan trọng sau:

• Học về kiến thức đầu tư chứng khoán: Những yếu tố tác động thị trường, cách đánh giá cổ phiếu tiềm năng để đầu tư… Đây sẽ là hàng trang giúp bạn tham gia chơi an toàn, tránh rủi ro lừa đảo.
• Nhà đầu tư cần tỉnh táo để nhận định, đánh giá thị trường, tránh bẫy cảm xúc đầu tư đổ tiền vào không kiểm soát.
• Đầu tư với số vốn nhỏ: Người chơi mới tham gia thị trường không có nhiều kinh nghiệm, độ nhạy bén. Nên bắt đầu từ số vốn nhỏ, sẽ giúp nhà đầu tư mới làm quen, cách giao dịch, cách thị trường vận hành.
• Cần có mục tiêu và kế hoạch đầu tư phù hợp: Tham gia thị trường lần đầu sẽ khởi đầu với những thua lỗ, nhà đầu tư cần có mục tiêu cụ thể, tích lũy kinh nghiệm, ghi chép các biến động để đưa ra chiến lược đầu tư chứng khoán hiệu quả.

Kết luận

Trên đây là những kiến thức về chứng khoán cơ bản nhà đầu tư cần biết. Mong rằng bài viết sẽ đem lại những kiến thức bổ ích cho nhà đầu tư mới cũng như nhà đầu tư lâu năm. Cảm ơn bạn đã theo dõi bài viết.