Thị trường chứng khoán phái sinh là gì? Cách tham gia như thế nào?

Thị trường chứng khoán phái sinh là gì?

Định nghĩa thị trường chứng khoán

Theo khoản 9 Điều 4 Luật Chứng khoán 2019, “Chứng khoán phái sinh là công cụ tài chính dưới dạng hợp đồng, bao gồm hợp đồng quyền chọn, hợp đồng tương lai, hợp đồng kỳ hạn, trong đó xác nhận quyền, nghĩa vụ của các bên đối với việc thanh toán tiền, chuyển giao số lượng tài sản cơ sở nhất định theo mức giá đã được xác định trong khoảng thời gian hoặc vào ngày đã xác định trong tương lai.”

Thị trường chứng khoán phái sinh là nơi trao đổi, giao dịch, mua/bán chứng khoán phái sinh dành cho các công cụ tài chính phái sinh. Sử dụng các công cụ mang tính hợp đồng hoặc tương tự như hợp đồng, hoạt động hợp pháp dưới sự quản lý của pháp luật và Nhà nước.

Các loại hợp đồng chứng khoán phái sinh

Theo quy ước quốc tế, sản phẩm chứng khoán phái sinh được giao dịch, bao gồm 4 loại chính:

• Hợp đồng kỳ hạn (Forward Contract)
• Hợp đồng tương lai (Futures Contract)
• Hợp đồng quyền chọn (Options)
• Hợp đồng hoán đổi (Swaps Contract)

Hiện tại ở Việt Nam, sản phẩm phái sinh đầu tiên được giao dịch là hợp đồng tương lai, vì đây là hợp đồng có thiết kế đơn giản, dễ hiểu nên nhiều người có thể tham gia. 

Ở Việt Nam có hai loại hợp đồng tương lai: hợp đồng tương lai chỉ số chứng khoán (VN30 và HNX30) và hợp đồng tương lai trái phiếu chính phủ. Nhưng loại phổ biến nhất là hợp đồng tương lai chỉ số VN30.

Thị trường chứng khoán phái sinh Việt Nam

Trong nửa đầu năm nay, thị trường chứng khoán phái sinh Việt Nam đặc biệt sôi động. Bắt đầu từ tháng 1/2021, khối lượng giao dịch bình quân của hợp đồng tương lai chỉ số VN30 là 178.635 hợp đồng, tăng 41,1% so với tháng trước. Hợp đồng mở (OI) trong phiên giao dịch cuối cùng của tháng 1 đạt 29.637 hợp đồng, giảm 26,53% so với tháng trước (theo báo cáo của Tạp chí Tài chính). 

Vào cuối tháng 1/2021, số lượng tài khoản giao dịch được tạo ra đạt 204.407, tăng 17,4% so với tháng trước. Trung bình có hơn 1.000 tài khoản mới được mở mỗi ngày. 

Nhiều chuyên gia chứng khoán cho rằng thị trường chứng khoán phái sinh của Việt Nam đã nâng cao vai trò là công cụ phòng ngừa rủi ro và ổn định thị trường chứng khoán cơ sở. Xu hướng này cũng cho thấy các nhà đầu tư Việt Nam đã biết đến nhiều hơn về chứng khoán phái sinh và đa dạng hóa các sản phẩm đầu tư nhằm hạn chế rủi ro và gia tăng lợi nhuận.

Đối tượng tham gia thị trường chứng khoán phái sinh

Thành phần tham gia thị trường chứng khoán phái sinh: 

• Các tổ chức, cá nhân có nhu cầu giao dịch tài sản cơ sở hoặc đầu tư chứng khoán phái sinh để phòng ngừa rủi ro, hạn chế biến động tài sản. 
• Tổ chức, cá nhân mua, bán một hoặc nhiều chứng khoán phái sinh để thu lợi từ sự chênh lệch giá.

Cách tham gia thị trường chứng khoán phái sinh

Bước 1: Mở tài khoản chứng khoán phái sinh

Để mở tài khoản chứng khoán phái sinh tại Công ty chứng khoán, nhà đầu tư cần có tài khoản chứng khoán cơ sở

Nếu chưa có tài khoản cơ sở, khách hàng cần mở tài khoản cơ sở trước

Mở tài khoản cơ sở

• Đến quầy giao dịch của Công ty Chứng khoán và mở trực tiếp tại đó
• Mở online thông qua website của Công ty Chứng khoán

Mở tài khoản phái sinh

Khi đã có tài sản cơ sở, khách hàng được phép mở tài khoản phái sinh theo 1 trong 2 cách sau:

• Mở trực tiếp tại quầy giao dịch của Công ty Chứng khoán
• Mở online thông qua website của Công ty Chứng khoán

Để mở tài khoản, khách hàng cần chuẩn bị các giấy tờ sau:

– Đối với khách hàng cá nhân: CCCD/CMND/Hộ chiếu còn thời hạn

– Đối với khách hàng tổ chức:

• Bản sao công chứng Giấy phép thành lập/Giấy đăng ký kinh doanh
• Quyết định bổ nhiệm người đại diện pháp luật, Kế toán trưởng (bản sao)
• Giấy ủy quyền của chủ tài khoản cho người đại diện giao dịch (nếu có)
• Điều lệ (bản sao)
• Giấy cấp mã số thuế (bản sao, nếu có)
• Bản sao đăng ký mẫu dấu
• CMND của Người đại diện pháp luật, người giao dịch và kế toán trưởng (nếu có)

Hiện nay, nhiều công ty chứng khoán để triển khai hình thức mở tài khoản từ xa để thuận tiện hơn cho khách hàng:

Công ty Cổ phần Chứng khoán Thành phố Hồ Chí Minh (HSC): https://futures.hsc.com.vn/

Công ty Cổ phần Chứng khoán Ngân hàng Đầu tư và Phát triển Việt Nam: https://dangky.bsc.com.vn/

Công ty Cổ phần Chứng khoán SSI: https://www.ssi.com.vn/khach-hang-ca-nhan/mo-tai-khoan

Bước 2: Nộp tiền ký quỹ ban đầu

Để kích hoạt tài khoản, nhà đầu tư cần nộp tiền ký quỹ ban đầu. Đây là khoản tiền cọc để đảm bảo cho các giao dịch của nhà đầu tư được thực hiện.

Theo Trung tâm Lưu ký Chứng khoán Việt Nam – VSD tỷ lệ ký quỹ là 13%. Tuy nhiên, các công ty chứng khoán thường thu cao hơn từ 18% – 20% để phòng ngừa rủi ro. 

Hướng dẫn nộp tiền vào tài khoản ký quỹ (VSD)

1. Trên thanh Menu nhấn chọn “Tiện ích” => “Nộp tiền vào TKKQ (VSD)”:

2. Nhập số tiền nộp.

Số tiền nộp phải nhỏ hơn hoặc bằng số tiền có thể dùng.

3. Chọn “ Phí trong ” hoặc “ Phí ngoài ”

4. Xác nhận thông tin

5. Nhập mật khẩu giao dịch. Nhấn nút “Lưu” nếu khách hàng muốn lưu lại mật khẩu giao dịch cho các giao dịch sau.

6: Hoàn tất thực hiện giao dịch nộp tiền

Bước 3: Tải phần mềm và cài đặt

Nhà đầu tư có thể tham khảo hướng dẫn tải và cài đặt phần mềm ở video dưới đây:

1.1 Hướng dẫn Tải về & Cài đặt HSC WinnerTrade

Bước 4: Đặt lệnh mua/bán Hợp đồng Tương lai trên phần mềm giao dịch trực tuyến

Video hướng dẫn đặt lệnh mua bán trên phần mềm giao dịch trực tuyến:

Hướng dẫn cách đặt lệnh chứng khoán phái sinh

Kết luận

Mong rằng qua bài viết này, các bạn sẽ hiểu thị trường chứng khoán phái sinh là gì và cách thức tham gia để đưa ra quyết định chính xác và có lợi nhất cho mình. Chúc các bạn đầu tư thành công.