Hợp đồng quyền chọn? So sánh hợp đồng quyền chọn và hợp đồng tương lai

Hợp đồng quyền chọn là gì?

Khái niệm về hợp đồng quyền chọn

Hợp đồng quyền chọn là một thỏa thuận, theo đó nhà đầu tư khi tham gia ký kết hợp đồng có quyền mua hoặc bán tài sản ở một mức giá nhất định được xác định từ trước, có thể xảy ra trước hoặc tại một thời điểm cụ thể, mặc dù khái niệm này nghe có vẻ giống như một hợp đồng tương lai, nhưng các nhà đầu tư những người mua hợp đồng quyền chọn không phải thực hiện các vị thế của họ. 

Hợp đồng quyền chọn là công cụ tài chính phái sinh có thể dựa trên nhiều lựa chọn loại tài sản cơ bản bao gồm cổ phiếu và tiền điện tử. Các hợp đồng này cũng có thể là phái sinh của các chỉ số tài chính. Hợp đồng quyền chọn thường được sử dụng để phòng ngừa rủi ro có thể phát sinh trên thị trường, vị thế hiện tại và để thực hiện các giao dịch đầu cơ dễ dàng hơn. 

Cách thức hoạt động của hợp đồng quyền chọn

Hợp đồng quyền chọn bán

Đây là hợp đồng quyền chọn cho phép người nắm giữ hợp đồng nay người mua quyền được bán tài sản cơ sở với mức giá nhất định vào một thời điểm trong tương lai hoặc trước trước thời điểm đó. 

Tương tự người mua có quyền chọn bán phải trả mức phí cao đặc biệt cho người bán. Người bán có nghĩa vụ phải mua tài sản cơ sở với giá thực hiện trong trường hợp người mua thực hiện quyền.

Hợp đồng quyền chọn mua

Đây là hợp đồng quyền chọn trao cho người nắm giữ hợp đồng hay người mua một quyền được mua tài sản cơ sở tại mức giá xác định vào một thời điểm trong tương lai hoặc trước thời điểm đó.

Người mua quyền chọn mua phải trả phí cho người bán quyền chọn mua. Người bán có nghĩa vụ phải bán tài sản cơ sở với mức giá thực hiện nếu người mua thực hiện quyền. 

Các yếu tố của một hợp đồng quyền chọn

• Tài sản cơ sở: Như hợp đồng kỳ hạn, tài sản cơ sở của hợp đồng quyền chọn là bất kỳ một loại tài sản nào, có thể là hàng hóa, cổ phiếu, trái phiếu, chỉ số, tiền tệ, lãi suất và không được chuẩn hóa về khối lượng và chất lượng hay số lượng như hợp đồng tương lai.
• Thời điểm xác định trong tương lai là ngày đáo hạn
• Thời gian từ ngày hợp đồng được ký kết đến ngày đáo hạn được gọi là kỳ hạn của quyền chọn.
• Mức giá của tài sản cơ sở được ấn định trước gọi là giá thực hiện.

Ví dụ: Ngày 23/5/2019, anh H có mua từ trung tâm chứng khoán một hợp đồng quyền chọn mua 100 lô cổ phiếu với giá 200 triệu VNĐ, trong thời hạn 5 tháng. 

Như vậy: Anh H là người mua quyền chọn và trung tâm chứng khoán là người bán quyền chọn; tài sản cơ sở là 100 lô cổ phiếu; giá thực hiện là 200 triệu VNĐ, ngày đáo hạn sẽ là 23/10/2019. 

Theo như hợp đồng này thì vào ngày đáo hạn, anh H có quyền mua hoặc không mua 100 lô cổ phiếu miễn sao cảm thấy có lợi cho mình. nhưng nếu anh H thực hiện quyền mua thì trung tâm chứng khoán có nghĩa vụ phải bán cho anh H 100 lô cổ phiếu đó với mức giá 200 triệu VNĐ cho dù lúc đó thị trường chứng khoán có thay đổi như thế nào đi nữa. 

Đặc điểm của hợp đồng quyền chọn 

Hợp đồng quyền chọn có đặc điểm của một loại chứng khoán phái sinh như đồng tương lai hay hợp đồng kỳ hạn, tuy nhiên nó sẽ có một số đặc điểm khác so với 2 loại kia. 

• Không cần được chuẩn hóa về khối lượng, số lượng, tất cả các điều khoản hay giá trị của tài sản cơ sở, và tài sản cơ sở của hợp đồng quyền chọn là bất kỳ loại hàng hóa nào.
• Hợp đồng quyền chọn được giao dịch trên thị trường OTC và không được niêm yết (ở Việt Nam thì tính đến nay trên thị trường chỉ có hợp đồng tương lai là loại chứng khoán phái sinh duy nhất được niêm yết.
• Việc thanh toán tiền và trao đổi tài sản không xảy ra tại thời điểm ký kết hợp đồng mà hoạt động này sẽ được thực hiện sau đó hoặc tại thời điểm đáo hạn (tùy vào kiểu quyền chọn).
• Những bên tham gia hợp đồng không cần phải ký quỹ, thế nhưng người mua quyền chọn phải trả cho người bán quyền chọn một khoản phí đó là phí quyền chọn (premium).
• Đến ngày đáo hạn, người mua được thực hiện quyền hoặc không. Nếu người mua thực hiện quyền thì người bán có nghĩa vụ thực hiện các quyền theo như trong điều khoản hợp đồng quy định. Nghĩa là bán (nếu quyền chọn mua) hoặc mua (nếu quyền chọn bán) tài sản cơ sở với mức giá thực hiện cho người mua.
• Các bên trong hợp đồng quyền chọn có thể đóng vị thế bằng cách tham gia hợp đồng quyền chọn tương tự như vụ thế đối với vị thế trước đó. Nghĩa là nếu như đang nắm giữ quyền chọn mua thì có thể đóng vị thế bằng việc bán chính quyền chọn mua đó, hoặc đã bán một hợp đồng quyền chọn mua thì sẽ đóng vị thế bằng cách mua một quyền chọn mua với cùng tài sản cơ sở, cùng giá thực hiện và cùng ngày đáo hạn.

Ưu nhược điểm của hợp đồng quyền chọn 

Ưu nhược điểm của hợp đồng quyền chọn

Ưu điểm

• Nhà đầu tư có thể sẽ có nhiều thời gian để đưa ra quyết định: Thông qua quyền chọn, mức giá mua hoặc giá bán được xác định. Thế nhưng từ thời điểm mua quyền chọn đến thời điểm thực hiện quyền chọn, nhà đầu tư sẽ phải lựa chọn kỹ lưỡng có khi ra quyết định có nên mua hoặc bán hay không. Việc đầu tư một khoản tiền khiêm tốn bán đầu để có thời gian cân nhắc cho một khoản đầu tư lớn trong tương lai là điều nên làm. 
• Hợp đồng quyền chọn cho phép nhà đầu tư thu được mức % lợi tức trên vốn đầu tư cao nhất. Nếu như giá cả tài sản cơ sở biến động đúng như kỳ vọng của các nhà đầu tư thì khoản lợi nhuận thu được sẽ tương đối lớn. Thông qua việc bán quyền chọn, nhà đầu tư được hưởng giá phí quyền chọn từ một số nhà đầu tư khác. 
• Hợp đồng quyền chọn là công cụ phòng ngừa rủi ro, sử dụng quyền chọn, nhà đầu tư có thể hạn chế mức tổn thất trong phạm vi quyền giá chọn. Quyền chọn cho phép nhà đầu tư xây dựng một danh mục chứng khoán, cổ phiếu đa dạng và tiết kiệm chi phí hơn so với việc mua thẳng chứng khoán đó. Đặc biệt đối với quyền chọn bán, hợp đồng quyền chọn còn dùng như một công cụ bảo hiểm nếu giá chứng khoán mà các nhà đầu tư đang nắm giữ có dấu hiệu giảm.
• Giao dịch hợp đồng quyền chọn, nhà đầu tư được hưởng lợi từ biến động của giá chứng khoán mà không cần thanh toán toàn bộ giá chứng khoán đó. Bằng cách phối hợp các quyền chọn khác nhau, nhà đầu tư có thể đưa ra chiến lược đầu tư sao cho phù hợp với mục tiêu hoàn cảnh cụ thể để tạo ra lợi nhuận.  

Nhược điểm

• Giao dịch hợp đồng quyền chọn sẽ phải phụ thuộc vào các yếu tố như: Giá trị tài sản cơ sở, mức giá thực hiện,… Nếu trường hợp thị trường chứng khoán không diễn biến theo đúng kỳ vọng nhà đầu tư thì khả năng mất toàn bộ số tiền bỏ ra để mua quyền chọn đó có thể sẽ mất. 
• Quyền chọn là công cụ phái sinh khá phức tạp, vậy nên nếu nhà đầu tư không hiểu rõ và biết cách vận dụng các công cụ quyền chọn một cách linh hoạt thì có thể sẽ dẫn đến các tổn thất và cơ hội gia tăng lợi nhuận sẽ giảm sút. 
• Xuất hiện hiện tượng đầu cơ, các nhà đầu tư có thể đầu cơ nếu như giá lên hoặc giá xuống bằng các quyền chọn mua hoặc bán cổ phiếu. Việc đầu tư có thể làm giá chứng khoán biến động vượt qua khỏi biên độ dự kiến. 

Phân loại hợp đồng quyền chọn dựa vào tài sản cơ sở

Ngoài việc phân loại hợp đồng quyền chọn theo vị thế tài sản cơ sở hoặc loại quyền chọn như đã đề cập ở trên, hợp đồng quyền chọn còn được phân loại theo tài sản cơ sở. Bởi vì tài sản cơ bản đối với hợp đồng quyền chọn không được chuẩn hóa nên phân loại theo cách này làm cho hợp đồng quyền chọn trở nên đa dạng hơn, trong đó, một số loại phổ biến đang được giao dịch trên thế giới như:

• Hợp đồng quyền chọn hàng hóa
• Hợp đồng quyền chọn chỉ số chứng khoán/cổ phiếu/trái phiếu
• Hợp đồng quyền chọn ngoại hối: cho phép người nắm giữ hợp đồng được mua hoặc bán một lượng ngoại tệ nhất định với tỷ giá được ấn định trước vào một thời điểm xác định trong tương lai hoặc trước thời điểm đó. Tài sản cơ sở là tiền tệ, giá thực hiện là tỷ giá giữa 2 đồng tiền đã được xác định trước.
• Hợp đồng quyền chọn lãi suất: người nắm giữ quyền chọn được áp dụng một mức lãi suất ấn định trước cho một khoản tiền gửi hoặc một khoản tiền cho vay vào một thời điểm xác định trong tương lai hoặc trước thời điểm đó.
• Hợp đồng quyền chọn hợp đồng tương lai: là loại hợp đồng quyền chọn cho phép người mua được quyền mua hoặc bán một số lượng cụ thể các hợp đồng tương lai với mức giá ấn định trước vào một thời điểm trong tương lai hoặc trước thời điểm đó. Tài sản cơ sở trong loại này chính là hợp đồng tương lai.

Phí thực hiện quyền chọn

Phí thực hiện hợp đồng quyền chọn thường phụ thuộc vào ít nhất 4 yếu tố sau: giá tài sản cơ sở, giá thực hiện, thời gian còn lại cho đến ngày đáo hạn và biến động của thị trường (hoặc chỉ số) tương ứng. Đây là bốn thành phần có tác động khác nhau đối với phí thực hiện các quyền chọn mua và bán, như được minh họa trong bảng sau.

Phí thực hiện quyền chọn

Như ta có thể thấy giá tài sản và giá thực hiện tác động đến phí thực hiện quyền chọn theo cách đối lập. Trong khi đó, thời gian đến ngày đáo hạn giảm thì phí thực hiện quyền chọn mua và quyền chọn bán đều giảm, lý do bởi vì các nhà giao dịch sẽ có xác suất thấp hơn để các hợp đồng diễn ra có lợi cho họ. Mặt khác, mức biến động của thị trường phần lớn thường khiến phí thực hiện quyền chọn tăng cao. Vậy nên phí thực hiện hợp đồng quyền chọn là kết quả của những yếu tố này kết hợp với các ảnh hưởng khác.

So sánh hợp đồng quyền chọn và hợp đồng tương lai

• Điểm giống nhau: 

• Sản phẩm của thị trường hàng hóa phái sinh: Cả hợp đồng tương lai và hợp đồng quyền chọn là sản phẩm của chứng khoán phái sinh, đều sử dụng tài sản cơ sở làm công cụ tài chính chẳng hạn như cổ phiếu, chỉ số, …
• Phương thức thanh toán: Cả hai loại hợp đồng này có cùng phương thức thanh toán đó chính là thanh toán bằng tiền mặt hoặc chuyển giao tài sản cơ sở.
• Hình thức chuyển nhượng tài sản: Hình thức chuyển nhượng tài sản của hợp đồng quyền chọn và hợp đồng tương lai đều là giữa các nhà đầu tư với nhau.
• Rủi ro thanh toán: Đầu tư vào lĩnh vực nào cũng có rủi ro, và chứng khoán phái sinh cũng không loại lệ. Cả hai loại hợp đồng đều được đảm bảo với công ty thanh toán bù trừ để đảm giảm thiểu tối đa rủi ro thanh toán.

• Điểm khác nhau: 

Lời kết

Như vậy hợp đồng quyền chọn là hợp đồng cho phép các nhà đầu tư lựa chọn mua hoặc bán một tài sản trong tương lai, bất kể là tại thời điểm đáo hạn giá cả thị trường có mức thay đổi như thế nào. Loại hợp đồng này rất linh hoạt và có thể sử dụng trong nhiều trường hợp khác nhau, không chỉ cho giao dịch đầu cơ mà còn thực hiện để tránh những rủi ro lên xuống của thị trường. Những thông tin trên đây hy vọng bạn có thể hiểu thêm về kiến thức tài chính đầu tư. Chúc các bạn thành công. 

Có thể bạn quan tâm: Tập đoàn Sông Đà Nhật Nam