Tổng quan về thị trường chứng khoán Việt Nam

Thị trường chứng khoán Việt Nam trong năm 2021 là một bức tranh nhiều điểm nhấn. Nhà đầu tư vẫn có niềm tin nhất định vào triển vọng thị trường chứng khoán Việt Nam với kỳ vọng “sau cơn mưa trời lại sáng”, dịch bệnh sẽ được kiểm soát và kinh tế sẽ dần hồi phục.

Tổng quan thị trường chứng khoán Việt Nam

Khái niệm thị trường chứng khoán

Tại khoản 14 Điều 4 Luật Chứng khoán 2019, định nghĩa về thị trường chứng khoán được định nghĩa như sau:

“14. Hoạt động về chứng khoán và thị trường chứng khoán bao gồm hoạt động chào bán, niêm yết, giao dịch, kinh doanh, đầu tư chứng khoán, cung cấp dịch vụ về chứng khoán, công bố thông tin, quản trị công ty đại chúng và các hoạt động khác được quy định tại Luật này.”

Đây là kênh dẫn vốn quan trọng cho nền kinh tế, cũng là kênh đầu tư tiềm năng của công chúng nên mọi biến động trên thị trường chứng khoán Việt Nam đều có thể tác động đến nền kinh tế nước ta. Thị trường chứng khoán có khả năng tạo tính thanh khoản cao, tập trung vào việc phân bổ và luân chuyển vốn theo nhu cầu phát triển kinh tế. Nhờ thị trường chứng khoán, Chính phủ có thể huy động các nguồn lực tài chính mà không phải đối mặt với áp lực lạm phát, đặc biệt khi nguồn vốn đầu tư vào ngành của đất nước còn hạn chế. 

Nhiều chuyên gia kinh tế – tài chính hàng đầu cho rằng thị trường chứng khoán có thể phản ánh chính xác những thay đổi về triển vọng kinh tế trong chu kỳ nửa năm. Cụ thể, giá cổ phiếu tăng sẽ cho thấy nền kinh tế đang tăng trưởng, ngược lại giá cổ phiếu giảm là một dự báo kém về triển vọng kinh tế trong tương lai gần. 

Thị trường chứng khoán Việt Nam đã đóng vai trò hỗ trợ rất tốt cho việc hoạt động cổ phần hóa của các doanh nghiệp nhà nước. Ngoài ra, thị trường chứng khoán cũng đã hợp tác với hệ thống tín dụng của ngân hàng để tạo ra một cấu trúc thị trường vốn cân bằng và hiệu quả hơn ở Việt Nam, hỗ trợ mạnh mẽ cho nền kinh tế.

Chức năng của thị trường chứng khoán Việt Nam

Thị trường chứng khoán có những chức năng cơ bản sau:

• Huy động vốn đầu tư cho nền kinh tế nước ta
• Cung cấp môi trường đầu tư cho công chúng
• Tạo tính thanh khoản cho các chứng khoán
• Đánh giá hoạt động của doanh nghiệp
• Tạo môi trường giúp Chính phủ thực hiện các chính sách vĩ mô

Các chủ thể tham gia thị trường chứng khoán Việt Nam

Các tổ chức và cá nhân tham gia thị trường chứng khoán bao gồm:

Nhà phát hành

Nhà phát hành là các tổ chức thực hiện huy động vốn thông qua thị trường chứng khoán.

• Chính phủ và chính quyền địa phương là nhà phát hành các trái phiếu Chính phủ và trái phiếu địa phương với mục đích huy động tiền bù đắp cho thâm hụt ngân sách hoặc để nguồn vốn thực hiện các công trình quốc gia lớn và đầu tư cho các công trình xây dựng, công cộng hoặc các chương trình phát triển kinh tế, xã hội của địa phương.
• Các tổ chức tài chính là nhà phát hành các công cụ tài chính như các trái phiếu, cổ phiếu,… phục vụ cho hoạt động kinh doanh của họ.

Nhà đầu tư

Nhà đầu tư là những người thực sự mua và bán chứng khoán trên thị trường chứng khoán. Nhà đầu tư có thể được chia thành 2 loại: nhà đầu tư cá nhân và nhà đầu tư có tổ chức (Công ty đầu tư, Công ty bảo hiểm, Quỹ Bảo hiểm xã hội, Công ty tài chính, Ngân hàng thương mại).

Các tổ chức kinh doanh trên thị trường chứng khoán

• Công ty chứng khoán
• Quỹ đầu tư chứng khoán
• Các trung gian tài chính

Các tổ chức có liên quan đến thị trường chứng khoán

• Cơ quan quản lý Nhà nước
• Sở giao dịch chứng khoán
• Hiệp hội các nhà kinh doanh chứng khoán (VASB)
• Trung tâm lưu ký và thanh toán bù trừ chứng khoán VSD
• Công ty dịch vụ máy tính chứng khoán
• Các tổ chức tài trợ chứng khoán
• Công ty đánh giá hệ số tín nhiệm…

Nguyên tắc hoạt động trên thị trường chứng khoán Việt Nam

Thị trường chứng khoán hoạt động theo các nguyên tắc cơ bản sau:

Nguyên tắc công khai

Nhằm đảm bảo công bằng trong giao dịch chứng khoán, quyền lợi của nhà đầu tư, mọi hoạt động trên thị trường chứng khoán Việt Nam phải được công khai, minh bạch. Mọi thông tin công khai phải thỏa mãn 4 yêu cầu: Chính xác – Kịp thời – Dễ dàng – Đầy đủ.

Nguyên tắc đấu giá

Thị trường chứng khoán có đặc điểm cạnh tranh hoàn hảo và mang tính tự do nhất trong các loại thị trường, thể hiện qua nguyên tắc đấu giá với 3 hình thức:

• Đấu giá trực tiếp: Các nhà môi giới sẽ gặp nhau trực tiếp để thương lượng giá, thường gặp ở thị trường chứng khoán Tokyo, New York…
• Đấu giá gián tiếp: Loại hình này có ở thị trường chứng khoán London. Các nhà đầu tư liên hệ, thương lượng gián tiếp qua điện thoại hoặc Internet. 
• Đấu giá tự động: Đây là hình thức phổ biến ở thị trường chứng khoán Thái Lan, Việt Nam,… Hình thức này đấu giá qua hệ thống Internet giữa máy chủ của Sở giao dịch với hệ thống máy của các công ty chứng khoán thành viên. Các lệnh mua bán được truyền đến máy chủ, máy chủ sẽ tự động khớp lệnh có giá phù hợp và thông báo kết quả cho công ty chứng khoán có lệnh đặt hàng được thực hiện. 

Nguyên tắc trung gian

Đây là nguyên tắc đảm bảo cho thị trường hoạt động đều đặn, lành mạnh, chuyên nghiệp và hợp pháp, có tính an toàn, tiết kiệm chi phí. Trên thị trường chứng khoán tập trung điều này được thể hiện rõ hơn – tức là Sở giao dịch chứng khoán, khi việc mua bán chứng khoán phải thực hiện thông qua môi giới. Nguyên tắc này thể hiện trên thị trường sơ cấp thông qua việc chào bán chứng khoán dưới hình thức đấu giá hoặc bảo lãnh phát hành.

Cấu trúc và phân loại của thị trường chứng khoán Việt Nam

Căn cứ vào sự luân chuyển nguồn vốn

Thị trường chứng khoán được chia thành thị trường sơ cấp và thị trường thứ cấp.

• Thị trường sơ cấp: Là nơi huy động vốn cho nhà phát hành, diễn ra các hoạt động mua bán chứng khoán mới phát hành lần đầu. Trên thị trường sơ cấp chỉ diễn ra các giao dịch giữa công ty phát hành và các nhà đầu tư mà không có sự trao đổi mua bán chứng khoán giữa các nhà đầu tư với nhau. Những người bán trên thị trường này thường là Ngân hàng Nhà nước, kho bạc, Công ty phát hành, Tập đoàn bảo lãnh phát hành,…
• Thị trường thứ cấp: Thị trường thứ cấp là nơi giao dịch các chứng khoán đã được phát hành trên thị trường sơ cấp, thị trường không huy động vốn cho nhà phát hành, sau khi đã phát hành giao dịch chứng khoán lần đầu, có thể được mua đi bán lại nhiều lần.

Căn cứ vào hàng hóa trên thị trường

• Thị trường cổ phiếu: Là thị trường giao dịch và mua bán các loại cổ phiếu, bao gồm cổ phiếu thường và cổ phiếu ưu đãi.
• Thị trường trái phiếu: Thị trường giao dịch và mua bán các loại trái phiếu đã phát hành.
• Thị trường phái sinh: Thị trường giao dịch các sản phẩm phái sinh (các sản phẩm phái sinh ở Việt Nam hiện nay là Hợp đồng tương lai chỉ số VN30 và Hợp đồng tương lai Trái phiếu Chính phủ).

Căn cứ vào phương thức hoạt động của thị trường

• Thị trường chứng khoán tập trung: Là nơi mà tại đó diễn ra hoạt động giao dịch, trao đổi, mua bán chứng khoán theo quy định của pháp luật, hiện tại chỉ chứng khoán được niêm yết và giao dịch trên Sở giao dịch chứng khoán (Sàn HOSE, sàn HNX) mới được giao dịch.
• Thị trường chứng khoán phi tập trung (OTC): Là nơi mua bán chứng khoán chưa niêm yết trên Sở giao dịch chứng khoán, không có địa điểm tập trung nhà môi giới, nhà đầu tư. Giao dịch dựa trên thỏa thuận giữa các nhà đầu tư.

Nhận định thị trường chứng khoán Việt Nam hiện nay

Chỉ hai tháng nữa, thị trường chứng khoán Việt Nam sẽ xác lập mức giá đóng cửa kỷ lục trong một năm từ điểm số, thanh khoản cho đến số lượng tài khoản mới được mở. Điều này cho thấy chứng khoán ngày càng trở nên hấp dẫn và trở thành kênh đầu tư quan trọng của các nhà đầu tư.

Thị trường chứng khoán Việt Nam bắt đầu điều chỉnh mạnh từ mức cao nhất vào tháng 7/2021. Tuy nhiên, trong mắt nhiều chuyên gia, triển vọng những tháng cuối năm vẫn rất hứa hẹn, bởi có nhiều yếu tố hỗ trợ, đặc biệt là các chiến lược dài hạn. 

Ông Lê Trọng Minh – Tổng biên tập Báo Đầu tư tổng kết ý kiến từ các chuyên gia phân tích, cơ quan chính sách và doanh nghiệp tham gia Tọa đàm trực tuyến “Nhận diện cơ hội thị trường chứng khoán nửa cuối năm 2021” với nhận định: “Có những yếu tố tích cực, lạc quan bên cạnh các rủi ro, nhưng chắc chắn, thị trường chứng khoán vẫn còn nhiều cơ hội, triển vọng phía trước. Nếu chúng ta sớm đón đầu cơ hội thị trường, nhìn dài hạn, thì cơ hội chiến thắng rất cao”.

Sau một thời gian dài phục hồi, vào tháng 7/2021, do thời gian của đợt dịch Covid-19 lần thứ tư kéo dài hơn, thị trường chứng khoán Việt Nam có những điều chỉnh mạnh. Thị trường đã có sự sụt giảm nhưng các chuyên gia cho rằng, sự biến động này chỉ là tạm thời, nhà đầu tư vẫn có niềm tin nhất định vào triển vọng của thị trường chứng khoán Việt Nam. Dịch bệnh nằm trong tầm kiểm soát, nền kinh tế sẽ dần phục hồi.

Theo ông Lã Giang Trung, Tổng giám đốc Passion Investment, cơ quan nghiên cứu kinh tế Mỹ nhận định, suy thoái kinh tế vì Covid-19 đã kết thúc vào tháng 4/2020, Ông cũng phân tích thêm: “Nền kinh tế đầu tàu thế giới đã hồi phục và thị trường chứng khoán cũng hồi phục. Tương tự, ở Việt Nam cũng đã xuất hiện đáy thị trường chứng khoán vào cuối tháng 3/2020”. 

Thực tế, dòng tiền vẫn đang chảy mạnh vào thị trường chứng khoán cho thấy kênh chứng khoán vẫn đầu tư hấp dẫn. Theo chiến lược dài hạn, lợi nhuận của các doanh nghiệp vẫn tăng trưởng từ nay cho đến năm 2022, nên nhịp giảm 13% trong tháng 7/2021 chỉ là cơ bản tạo đáy và đang trong xu hướng đi lên.

Theo VCBS, bắt đầu từ giữa tháng 8/2021, dòng tiền khối ngoại đã có dấu hiệu phục hồi. Các dấu hiệu mua ròng của khối ngoại được ghi nhận trong tháng 9 và tháng 10. Theo số liệu của Ủy ban Chứng khoán Nhà nước, tính đến cuối tháng 9, tổng giá trị thị trường cổ phiếu và thị trường trái phiếu đạt 8.314.897 tỷ đồng, tương đương 133,83% GDP, tăng 24,4% so với cuối năm 2020.

Công ty TNHH Chứng khoán Everest cho biết, trong giai đoạn tới, do chính phủ đẩy mạnh đầu tư công, nền kinh tế được kỳ vọng sẽ tiếp tục phục hồi. Do đó, Chính phủ yêu cầu phải đẩy nhanh việc thanh toán vốn đầu tư công trong những tháng cuối năm, với mục tiêu đạt ít nhất 95% kế hoạch 46,1 nghìn tỷ đồng vào năm 2021 để hỗ trợ phục hồi kinh tế. 

Ngoài ra, doanh nghiệp, thị trường và người dân cũng đang chờ đợi những gói hỗ trợ tiếp theo để khôi phục lại hoạt động sản xuất kinh doanh ổn định đời sống kinh tế của người lao động.

Kỳ vọng dịch bệnh sẽ sớm được kiểm soát, kinh tế Việt Nam phục hồi tốt hơn, thị trường chứng khoán tiếp đà tăng trưởng 30-40%. Nếu dự đoán đúng, đến cuối năm nay, với dịch Covid-19 được kiểm soát, VN-Index có thể đạt 1.600 – 1.700 điểm trong tháng 8-9.

Bên cạnh đó, ông Lê Anh Tuấn, Giám đốc chiến lược đầu tư Công ty Dragon Capital cũng đồng ý việc điều chỉnh thị trường trong tháng 7 là hợp lý. Tuy chỉ số VN-Index giảm 13 – 14% so với đỉnh nhưng nó đem đến cho thị trường sự trưởng thành vượt bậc. Ông phát biểu thêm: “Thanh khoản 25.000 – 30.000 tỷ đồng không thực chất và mức này khó ổn định trong thời gian dài. Tôi cho rằng, trên sàn HOSE, với mức thanh khoản 15.000 – 17.000 tỷ đồng, chiếm khoảng 80% vốn hóa toàn thị trường là mức hợp lý”.

Ngoài ra, một yếu tố khác thúc đẩy thị trường là hệ thống giao dịch do FPT cung cấp vận hành trơn tru và ổn định hơn, khắc phục được tình trạng nghẽn lệnh, nên nhà đầu tư yên tâm hơn trong giao dịch sau này. Dự kiến ​​đến đầu năm 2022, khi hệ thống giao dịch chứng khoán mới (KRX) do Hàn Quốc cung cấp đi vào hoạt động, cho phép giao dịch lô lẻ và T0 sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho các cơ quan chức năng. Quản lý việc triển khai các sản phẩm mới để tăng tính thanh khoản và sức hấp dẫn của thị trường. 

Kết luận

Với nhiều yếu tố hỗ trợ và nền tảng tốt, dự kiến ​​chứng khoán Việt Nam trong tương lai sẽ ngày càng trở nên hấp dẫn, trở thành kênh đầu tư lý tưởng, đầy cơ hội sinh lời cho các nhà đầu tư, giúp nền kinh tế Việt Nam phát triển mạnh mẽ.